کد مطلب:46656 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:27

گنجینه پرسمان » قرآن

اگر احكام از قرآن و سنّت استخراج ميشود، چرا احكام مجتهدان متفاوت است؟

درست استكه دانشمندان و صاحب نظران مسائل ديني، احكام الهي را از متون قرآني و روايي استخراج مي كنند، امّا فهم و استعداد آنان متفاوت است. هر كدام، از آيات قرآن و روايات مطلبي را مي فهمند و بر اساس آن فتوا مي دهند. همان طور كه دانشمندان علوم ديگر نيز چنين اند، مثلاث متخصصان طب در مسائلي با هم اختلاف دارند. گاهي بيماري را نزد چند پزشك مي برند، هر كدام نظري متفاوت از ديگري ميدهد. اختلاف نظر ها طبيعي است.

منابع اصلي اجتهاد و استنباط در دورة آغازين پس از غيبت حضرت ولي عصر(ع)، كتاب و سنّت بود كه در بعضي مسائل با تركيب عناصر مورد نياز ديگري، فقيهان را در كار افتا ياري ميداد. با گذشت زمان هر اندازه كه فاصلة زماني از آغاز غيبت بيشتر شد، توجه به عناصر ديگري در كار استنباط ضروري تر مي نمود، مانند اجماع و عقل و شهرت فتوايي. الآن فقها و صاحب نظران مسائل ديني از كتاب و سنّت و اجماع و عقل و شهرت فتوايي براي افتا و پردازش نظرية خود كمك مي گيرند.

از طرفي گسترش علوم و پيدايش حوادث واقعه و جديد كار را مشكل تر ميسازد. فقها بايد با حفظ و پايبندي به اصول، با زمان پيش بروند و از قافلة زمان عقب نباشند.

حضرت اما خميني(ره) دو عنصر زمان و مكان را در اجتهاد مؤثر دانست، يعني فقيه بايد جداي از پايبندي به اصول بتواند آنها را با علم و آگاهي خود بر زمان و مكان تطبيق دهد. البته آنچه فقيه و فقها از كتاب و سنت به دست مي آورند، به عنوانيك متخصص، نظرية او براي خود و ديگران حجّت شرعي است، به اين معنا كه وظيفة عملي خود و مردم را بر اساس آنچه كه از كتاب و سنّت و اجماع و عقل مي فهمد، بيان ميكند. هيچ فقيهي ادعا نمي كند كه آنچه فهميدهام، عين حق و مطابق با واقع است، از اين رو در پايان فتواي خود مي نويسند: الله اعلم.

گاهي فقها از نظرية اوّل خود بر مي گردند و نظريه و فتواي جديدي مي دهند و به اصطلاح تبدّل رأي برايشان حاصل ميشود و رأيشان عوض ميشود.

گاهي اختلاف فتوا به دليل آن است كه به نظر يكي، موضوع حكم تغيير كرده، اما به رأي ديگري موضوع همچنان باقي است، مثل شطرنج كه هر چند در اصل حكم اختلافي نيست، ولي به نظر بعضي از فقها در حال حاضر از آلت قمار خارج شده و به تبع تغيير موضوع، حكم نيز عوض مي شود، اما ديگري معتقد است شطرنج همچنان از آلت قمار محسوب ميشود.